ÜniKuir’in "Kampüslerde Onur Ayı 2023" Raporu Yayımlandı
ÜniKuir’in "Kampüslerde Onur Ayı 2023" Raporu Yayımlandı
- 25/09/2024
- ÜniKuir
2023 Kampüslerde Onur Ayı raporu, üniversitelerdeki LGBTİ+ etkinliklerine yönelik müdahaleleri, ayrımcılığı ve öğrencilerin beklentilerini anlatıyor
ÜniKuir Derneği olarak, “Kampüslerde Onur Ayı 2023” raporunu yayımladık. Bu rapor, üniversite kampüslerinde Onur Ayı etkinliklerine ve yürüyüşlerine yönelik engellemeleri, bu etkinlikler sırasında ve sonrasında yaşananları ve özne deneyimlerini belgeleyen kapsamlı bir çalışma niteliği taşıyor.
| Raporu okumak için tıklayınız: Türkçe / İngilizce |
Eşit Haklara Erişim Programı ve Siyasal Katılım ve Savunuculuk Programı’nın işbirliği ile hazırlanan raporda, 13 üniversitede gerçekleşen Onur Yürüyüşleri ve Onur Haftası etkinliklerini incelendi. Kampüslerde Onur Ayı’na dair sistematik bir izleme çalışması eksikliğinden yola çıkarak hazırladığımız bu rapor, son yıllarda artan hak ihlallerine dikkat çekmeyi ve bu ihlallere karşı savunuculuğu güçlendirmeyi amaçlıyor.
| Başta, bu raporda yer alması için direnişlerini bizlerle paylaşan hak sahiplerine; sonra, bu direnişin parçası olan, üniversitelerin özerkliğini korumak için mücadele eden ve LGBTİ+’ların görünmez olmadığı kampüsler yaratmak için on yıldır canını dişine takan tüm üniversite öğrencilerine ve emekçilerine teşekkür ederiz. |
Raporun İçeriği ve Metodolojisi
Rapor, 13 üniversitedeki Onur Haftası etkinliklerini ve 5 üniversitedeki Onur Yürüyüşlerini kapsamlı bir şekilde ele alıyor. ÜniKuir olarak raporu gözlemlerimiz ve dava ve soruşturma dosyalarındaki bilgiler yardımıyla hazırladık . Aynı zamanda, hak sahipleriyle gerçekleştirdiğimiz odak grup görüşmelerine yer verdik. Rapor, 2022 yılında yayımlanan "Kampüslerde Onur Yürüyüşleri" raporunun devamı niteliğinde.
Bu hak temelli izleme çalışmasına ek olarak, yasaklama kararlarının ve yürüyüşlere yapılan müdahalelerin hukuka uygunluğuna dair bölümler de rapora dahil. Raporüniversitelere, yargı mekanizmalarına, meclise, yürütme organına, Birleşmiş Milletler’e ve Avrupa Konseyi’ne, insan hakları örgütlerine ve meslek kuruluşlarına tavsiyeler bölümü ile sonlanıyor.
ÜniKuir Derneği olarak, yaşanan tüm hak ihlallerine ve LGBTİ+ öğrencilerin varoluşlarını, anayasal haklarını yasaklamaya çalışan baskılara karşı LGBTİ+ öğrenciler kampüslerde ve sokaklarda var olmaya ve direnmeye devam ettiğini hatırlatıyoruz
“İlk başta, nefret ya da şiddete maruz bırakılır mıyız diye tedirgin olanlar vardı ama piknik sonrasında herkes yalnız olmadığına, iyi hissettiğine ve bunun devamının gelmesini istediklerine dair geri bildirimler verdi. İlk kez örgütlenme bilincini hissettiklerini söylediler ve herkes zor da olsa bu pikniği gerçekleştirdiğimiz için onur duydu.” - S., Uşak Üniversitesi Öğrencisi |
2023 Onur ayında kampüslerden bize kalan üç ana bulgu:
Onur Ayı Etkinliklerine Yönelik Engeller ve Polis Müdahaleleri:
Onur Ayı etkinlikleri, üniversite rektörlükleri, valilikler ve ya kaymakamlıkların müdahaleleriyle karşılaşmış ve birçok yerde yasaklanmıştır. Müdahaleler sert polis müdahaleleri ve gözaltılara kadar varmış; daha hafif müdahaleler olduğunda dahi ortamın güvenliği gölgelenmiştir. LGBTİ+ karşıtı olmayan üniversite yönetimleri bile çekince göstermiştir. 2023 yılında düzenlenen beş Onur Ayı etkinliğinde polis müdahaleleri yaşanmış, LGBTİ+ öğrenciler haksız yere gözaltına alınmış ve işkence, kötü muamele gibi hak ihlalleriyle karşı karşıya kalmışlardır. Bazı durumlarda polis tarafından ailelerine dolaylı olarak ifşa edilme tehdidi dahi uygulanmıştır.
“Polis(ler) bölümlerin ve kütüphanenin içine girip, 3. kata kadar ilerlediler ve insanları taciz ettiler. Çok fazla sivil polis vardı. Bir de yürüyüş sonrasında da arkadaşlarımız gözaltına alındı. Yürüyüş bitmişti ve dağılmıştık. Gözaltına alınan arkadaşlarımıza destek olmak için bazı arkadaşlarımız taksi bekliyordu, polis onları ablukaya alıp orada gözaltı yaptı.” |
| “Baroya gidip basın açıklaması yapmak istedik. Hem diğer üniversitelerden arkadaşlarımız vardı… Polisle tek kişi açıklamayı yapsın, 1 avukat yanında dursun diye pazarlık yaptılar. Ama kabul etmediğimiz için biber gazlarıyla saldırdılar. Açıklamanın sonrasında baronun içinde pikniğimizi yaptık. Okul yönetimi de bu süre boyunca bizi korumadı.” – Ilgaz, Ege Üniversitesi Öğrencisi |
Onur Ayı Etkinliklerine Karşı Ayrımcılık ve Hukuk İhlalleri:
Onur Ayı etkinliklerine yönelik yasaklama kararları ve diğer müdahaleler ayrımcı bir saikle gerçekleşmiştir. Türkiye’de Onur Yürüyüşleri pek çok kez mahkeme kararlarına konu olmuş, yürüyüşlerin barışçıl niteliği ve hak olduğu defalarca kanıtlanmıştır. Ancak bu kararlar dikkate alınmamış ve sistematik bir baskı uygulanmıştır. Örneğin, Ankara 8. İdare Mahkemesi tarafından iptal edilen ODTÜ Rektörlüğü’nün yasaklama kararı (2022/1291 E. 2023/186 K.), sonraki yıl aynı metinle yeniden yürürlüğe girmiştir. Bu durum, idarenin mahkeme kararlarını tanımaması ve hukuk devletini tehdit eder nitelikte bir hak ihlali olarak değerlendirilmiştir.
Üniversiteli LGBTİ+ Öğrencilerin Destek Beklentisi
LGBTİ+ öğrenciler, kampüslerde yaşadıkları hak ihlallerine karşı daha fazla destek beklemektedirler. Medya, milletvekilleri, akademisyenler ve insan hakları örgütlerinden gelen destekler yetersiz kalmış ve dayanışma eksikliği hissedilmiştir. Özellikle LGBTİ+ dernekleri dışındaki insan hakları örgütlerinden daha fazla dayanışma beklenmektedir.
| “LGBTİ+ dernekleri dışında kimseyi göremedik. Boğaziçi davasında milletvekillerinden, medyadan ve hocalarımızdan destek vardı ama eski hali kalmadığı için bu destekler de azalıyor.” – İlker, Boğaziçi Üniversitesi Öğrencisi |
“Yaşanan bir işkence var, piknik gibi masum bir şey yapmaya çalışıyoruz, sırf bir arada olmak ve iyi hissetmek için. Başka şehirlerde insanlar suçları olmadan alıkonuluyor. Bunlara dair milletvekillerinin dikkat çekmesi gerekiyor. Eskiden sanatçılar, milletvekilleri herkes gidiyormuş Onur Yürüyüşlerine, şimdi neredeyse kimse elini taşın altına koymuyor.” – M., Özyeğin Üniversitesi Öğrencisi |
“YSP ve TİP ile iletişime geçmiştik, direkt çok büyük bir destek görmedik ama iletişimdeydik. Asıl birliği beraberliği GMK’da arkadaşlarımızı beklerken hissettim. Çünkü gelebilir dediğimiz, dayanıştığımız herkes oradaydı. Dışarıdan destek varmış gibi duruyor, ama çok büyük eksiklikler var, bunlarla yetinmek istemiyoruz.” – Nesim, ODTÜ Öğrencisi |
Kampüs Onur Yürüyüşlerinin Tarihçesi
Türkiye kampüslerinde Onur Yürüyüşü geleneği ODTÜ’de 2011, Boğaziçi Üniversitesi’nde 2012 ve Bilkent Üniversitesi’nde 2015’te başladı. 2018’den itibaren ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi Onur Yürüyüşleri, üniversite yönetimleri tarafından çeşitli gerekçelerle yasaklanmaya çalışıldı; Boğaziçi Üniversitesi’nde rektörlük kararlarıyla, ODTÜ’de ise rektörlük ve valilik yasaklarıyla engellenmeye çalışılan yürüyüşler, her iki üniversitede de yoğun polis müdahalelerine sahne oldu. 2019’da ODTÜ Onur Yürüyüşü’ne yönelik müdahale sonucunda 22 kişi gözaltına alındı ve 19 kişiye dava açıldı. Sonraki yıllarda artan yasaklamalar ve polis müdahaleleri sonucu 2022’de ODTÜ’de 38 kişi gözaltına alındı.
Tüm yasaklama girişimlerine rağmen yürüyüşler devam etti ve açılan davalar beraatle sonuçlandı. Hiçbir yasaklamada somut bir gerekçe bulunamadı.
Sonuç
2023 yılındaki kampüslerde Onur Ayı’nı yasaklamaya yönelik girişimleri, yürüyüşler sırasında ve sonrasında yaşanan hak ihlallerini ve öğrencilerin direnişini daha yakından incelemek için raporumuzun tamamını inceleyebilirsiniz.
| Raporu okumak için tıklayınız: Türkçe / İngilizce |
