Üniversite yönetimleri, vegan öğrencilerin yemek hakkını görmezden geliyor
Üniversite yönetimleri, vegan öğrencilerin yemek hakkını görmezden geliyor
- 26/12/2021
- ÜniKuir
ÜniKuir, 15’e yakın üniversiteli topluluk ve aktivistle kampüslerdeki vegan yemek hakkına erişim sorununu konuştu.
Dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de hayvan özgürlüğü mücadelesi içinde yer alanlar için günlük hayatta yemeğe erişim oldukça zorlu. Vegansanız, bütçeniz yetiyorsa ve dışarıda yemeye karar verdiyseniz, öncesinde mekanları araştırmanız ya da yiyeceğiniz yemeğin vegan olduğundan emin olabilmeniz için etraflıca bir “mülakat” yapmanız gerekebilir. Büyükşehirlerde yaşamayan ya da şehir merkezine yolu düşmeyen veganlar için ise seçenekler çok daha az.
Sıra vegan öğrencilere geldiğinde ise kısıtlar katbekat daha da artıyor. Gün boyunca okulda olmaya mecbur vegan öğrencilerin çoğunun kampüste beslenme hakkı gasp ediliyor. Diğer öğrenciler gibi yemekhanede 3 ya da 4 çeşit vegan yemeğe erişebilen öğrenci sayısı oldukça az. Kampüslerdeki bu tablo, veganların sağlıklı gıdaya erişim sorununun eğitim hakkının kısıtlanması ile kesiştiği bir noktada yer alıyor.
Vegan öğrencilerden gelen talebin nasıl karşılanacağı tamamen üniversitelerin inisiyatifine ya da okulda yemek hizmetini sunan işletmelere kalmış durumda. Çoğu üniversitede defalarca dilekçe yazılmış olmasına rağmen talepler ısrarla karşılıksız bırakılırken, bazı istisna örneklerde bir hafta geçmeden yemekhaneye vegan menü eklenebiliyor. Ancak vegan menünün olması da öğrencilerin karşılaştığı hak ihlalini sonlandırmayabiliyor. Örneğin Pamukkale Üniversitesi’ndeki veganlar, okuldaki diğer öğrencilerin aksine tabldot alamıyor, tabak başına ücretle yani farklı fiyatlandırmadan yemek yiyor.
ÜniKuir, üniversiteli vegan topluluklarla ve vegan aktivistlerle kampüsteki mevcut durumu konuştu.
“Yurtta kaldığım için imkanlar kısıtlı”
Öğrenciler vegan yemek bulamadığında ilk iş üniversiteye taleplerini iletmek oluyor; ancak çoğu zaman karşılığını bulmuyor. Örneğin Gazi Üniversitesi merkez kampüsünde okuyan bir vegan öğrenci, üniversite yönetiminin taleplere cevap vermediğini bildiği için durumu kabullenmek zorunda kalmış:
“Yemekhanede bulunabilen vegan opsiyon, çoğunlukla suyun içinde patates oluyor. Yemeğe ulaşmak için genelde kampüsten çıkmamız gerekiyor. Öğle araları için kendim bir şeyler hazırlıyorum ama yurtta kaldığımdan biraz kısıtlı oluyor imkanlar. Bu konuda ben bir şey yapmadım fakat bildiğim kişiler mail attıklarında cevap alamadılar.”
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nden ulaştığımız bir vegan aktivist, vegan menü eksikliğine karşı dilekçe hazırlığında olduklarını; ancak mevcut durumun vegan öğrencilerin sağlığını riske atacak şekilde vahim olduğunu aktarıyor:
“Gördüğüm kadarıyla veganlar ya evden kendi yaptıkları yemekleri getiriyor ya da kampüs içinde bulunan marketlerden bisküvü, atıştırmalık tarzında şeylerden besleniyor. Bu bayağı yorucu oluyor, maalesef çeşitlilik yok ve atıştırmalıklar da karın doyurucu olmuyor. Süpermarket dışında kampüs içindeki restoranlardan sadece patso yiyebiliyoruz. Haliyle bu da oldukça sağlıksız ve ekonomik açıdan öğrencileri zorluyor. Bu iki alternatif arasında gidip gelmek zorunda kalıyoruz. Çeşitliliğin olmaması hem beni hem de diğer vegan arkadaşlarımı çok yoruyor.”
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi tıp fakültesinde okuyan başka bir vegan aktivist de öğünlerini kantinden aldıkları vegan bisküvilerle geçirebildiklerini, yemekhanede de vegan yemek olmadığını söylüyor: “Sadece denk gelirse çorba belki. O da en fazla haftada iki kez…”
“Halledeceklerini söyleyip bizi geçiştiriyorlar”
Bahsi geçen üniversitelerdeki öğrencilerin maruz bırakıldığı durumun benzerini Galatasaray Üniversitesi’ndeki öğrenciler de yaşıyor. Öğrencilerin vegan yemek taleplerinin karşılığında onlara sunulan tek şey ana yemeğin vejetaryen alternatifinin çıkarılması olmuş:
“Çorba, tatlı ve karbonhidratlı yemeklerde bu durum da pek gözetilmiyor. Örneğin, tavuk suyu çorbası yapabiliyorlar ve bu tür şeylerde hiçbir uyarıda bulunmuyorlar. Kahvaltıda vejeteryan ve vegan yemek gözetilmiyor (…) Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı’ndakilerle (SKS) bu konu konuşuldu; ancak SKS halledeceklerini söyleyip bizi sürekli geçiştirdi. Yapılan tek düzenleme akşam yemeğinde ana yemeğe alternatif vejeteryan yemek konulması oldu ki o da çok yeni bir düzenleme açıkçası. Öncesinde veganlar olarak ayrı bir topluluğumuz yoktu ama şu an GSÜ Vegan Topluluğu'nu kurmak üzereyiz.”
“Alabildiğimiz yemeklerin vegan olduğu şüpheli”
İstanbul Kültür Üniversitesi’nden ulaştığımız bir akademisyen de okul yemekhanesinde vegan menü çıkmadığını, alternatif diye sunulanların ise vegan olduğundan emin olunamayacağını bildiriyor:
“4 çeşit menüden 2-3 çeşit yemek alabiliyoruz. Fakat bunların da veganlığı şüpheli. Yemek içerikleri bilinmiyor. Yemekler okul bünyesinden değil bir şirket tarafından sağlanıyor. Kurum müdürüne vegan menü ile ilgili dilekçe yazdım ama sonuç alamadım.”
Hacettepe Üniversitesi de vegan yemek hakkı için mücadele edilen kurumlardan biri. Hacettepe Vegan Topluluğu hem okul tarafından sürekli reddedilmekten hem de vegan menü taleplerine karşı kısıtlı sunulan vejetaryen yemeklerden şikayetçi:
“Okulumuzda şu an vejetaryen menü var ama çok az miktarda çıkarılıyor ve insanlar gittiğinde hep bitmiş oluyor. Dönem başında vegan menü için öğrenciler olarak kapsamlı bir vegan menü raporu ile 2 kez dilekçe verdik ancak talebimiz okul tarafından iki kez reddedildi. İki dilekçe de koşulların yetersizliği gerekçesiyle (yemekhanede ekstra ocak olmaması, çalışan sayısının eksikliği, kampüste çok fazla öğrenci olması vb.) reddedildi. Ayrıca raporumuzun da detaylıca incelenmediğini, raporda söylediğimiz şeylerle uyuşmayan cevaplar verdiklerinde anladık.”
Gelişim Üniversitesi’nde görev alan bir akademisyen ise yemekhanesinde vegan menünün olmadığı okulunun bulunduğu konum dolayısıyla alternatiflere erişmekte güçlük çektiğini anlatıyor:
“Özellik üniversitenin bulunduğu bölge (Avcılar) vegan beslenme açısından oldukça zorlayıcı olabiliyor. Son dönemde yemek uygulamalarında bir iki navegan restoranın vegan opsiyon eklediğini gördüm ancak bunlar da oldukça şüpheli. Yakın zamana kadar okulda herkesin yararlanabileceği yemekhane de yoktu. Tabldot yemek sağlayan bir yemekhane açıldı ancak vegan beslenmeye özel bir politikası yok. Ki fakülte binaları birbirinden uzak olduğu için burası da yalnızca ana binadakilerce kullanılıyor çoğunlukla. Bazen tesadüfen vegan olan yiyecekler bulunabiliyor. Kişisel olarak ben ihtiyaç olduğunda yakındaki navegan bir restoranın zeytinyağlı barını kullanıyorum."
“Okulun yaklaşımı ılımlı ama bilgilendirilmeye ihtiyaçları var”
Sabancı Üniversitesi’ndeki veganların da sorunları diğerlerinden pek farklı değil. Yeni kurulan Vegan Sabancı topluluğu, okuldaki diğer öğrencilerin aksine eğer uğraş verirlerse veganların yemek bulabildiğini aktarıyor:
“Okulumuzdaki kafelerde vegan yemeklere ulaşım yok denecek kadar az; ancak mevcut menülerde oynamalar talep ederek seçenek bulabiliyoruz. Yemekhanemizde de aynı şekilde, günlük hazırlanan menüden belli içeriklerin çıkarılmasıyla vegan ‘opsiyonlar’ bize ayrılıyor. Kulübümüz henüz yeni kurulduğu için bunun üzerine bir çalışma sürdüremedik fakat kısa süre içerisinde üyelerimizle birlikte atölye düzenleyip örnek menüler hazırladıktan sonra öğrenci temsilcisine sunacağız. Okulun yaklaşımı ılımlı fakat bilgilendirilmeye ihtiyacı var.”
Yemekhanede vegan menüye erişemeyen Kadir Has Üniversitesi’ndeki başka bir öğrenci, uğraşarak vegan alternatif bulabilse de tüm yemekler aynı mutfak araçlarıyla pişirildiği için hayvan sömürüsü içeren yemeklerle vegan yemeklerin birbirine karışma riski olduğunu ifade ediyor.
Vegan yemeğe erişemeyen öğrencilerin mevcudu saymakla bitmeyecek kadar çok. Öte yandan Yaşar Üniversitesi, Ege Üniversitesi vegan toplulukları gibi pek çok oluşum ve bireysel aktivist, okula taleplerini iletmiş ve cevap beklemekteler.
Yemekhanede vegan yemeğe erişebilenler de var
Birçok vegan öğrencinin yemek hakkı gaspa uğrasa da kampüs içinde hakkını geri alabilmiş öğrenciler de var. Boğaziçi Vegan Birimi, kampüsteki durumu ÜniKuir’e şöyle özetliyor:
“Üniversitemizde vegan yemek bulunuyor bu açıdan büyük bir sıkıntıyla karşılaşmıyoruz. Yemekhane çalışanları vegan kavramını tanıyor. Yine okul içerisinde yer alan kafeteryalarda da özellikle bu senenin başından beri birçok seçenek bulunmakta.”
MEF Üniversitesi’nde kampüste meyve salatası dışında yiyecek hiçbir vegan opsiyon olmayınca, Vegan Kulübü taleplerini iletmeye başlamış. Kulüp, öğrenci konseyinin yemekhane ve kantinde bulunan ürünlerin memnuniyetle ilgili açtığı ankette vegan yemek taleplerini iletmiş ve çok geçmeden karşılık almış. Öyle ki vegan yemek tadımına çağırılmışlar ve şeflerle konuşma fırsatı bularak geri dönüş vermişler. Yemekler seçildikten kısa süre sonra yemekhanede vegan menü sunulmaya başlanmış. Kulüp, şu an vegan yemeklerden hoşnut olduğunu bildiriyor.
Benzer biçimde İzmir Ekonomi Üniversitesi Vegan/Ekoloji Kulübü Yaşam Kolektif de taleplerine çok hızlı dönüş alabilmiş. Başta sorunlarla karşılaşsalar da şu anda mevcut durumdan memnunlar:
“Bizim kulüp adına verdiğimiz bir dilekçe ile çok hızlı bir şekilde karşılık aldık. Dilekçeden bir hafta sonra vegan menü başlamıştı. Ancak vegan menü adı altında bir menü paylaşımı olmadı, yemekhane sırasında vegan olduğumuzu belirttiğimizde vegan yemek veriyorlar. İlk zamanlarda mesela etli yemeğe koydukları kaşıkları vegan yemeklerde de kullanıyorlardı ve yemeğinden bir parça et çıkanlar olmuştu. Ancak şikayetimiz üzerine şimdi farklı kaşık kullanıyorlar ve artık memnunuz. Şimdilik bir sorunla karşı karşıya değiliz.”
Vegan menünün çıkması sorunları gidermiyor
Denizli’de Pamukkale Üniversitesi’nde okuyan vegan bir öğrenci ise başka bir ayrımcılığa dikkat çekiyor. Üniversitede, bu dönem ilk kez vegan yemek talep edilmiş ve dilekçeler iletildikten bir hafta sonra öğrenciler vegan yemek haklarını elde etmişler. Vegan öğrenci, yemeklerin oldukça çeşitli ve lezzetli olduğunu ifade ediyor; ancak: “Şöyle bir problemimiz var; vegan yemek fiyatlandırması yemekhanede çıkan fiyatlarla aynı değil. Tabak başına ücret ödüyoruz. Şimdiki talebimiz işe eşit ücrette vegan yemek hakkına sahip olmak olacak.”
ODTÜ’lü öğrencilerin sorunu fiyatlar değil; menünün her zaman vegan olmaması. ODTÜ Vegan grubu, dönemin başında vegan yemek olmamasına rağmen uzun uğraşlar sonucu haklarını aldıklarını; ancak taleplerinin tümünün karşılanmadığını aktarıyor:
“ODTÜ içerisinde yemekhane hakkında yapılan genel toplantılar, talepler sonucunda yemekhanede vegan yemeğe ulaşmaya başladık. Şu an bizim için her gün alternatif çorba çıkıyor ama maalesef soğuk oluyor ve yeterli olmuyor. Çorba arada vegan olmuyor. Yaklaşık 2 haftadır vegan çorba alabiliyoruz. Belirli aralıklarla taleplerde bulunuyoruz. Çorba için talebimizi yakın zamanda dile getireceğiz.”
